Το πάζλ της φοίτησής μας στο Φυσικό συμπληρώνεται από τις εξεταστικές, τα διαγωνίσματα – προόδους χωρίς κανένα αντίκρισμα και τα μαζικά κοψίματα. Τα μεγάλα ποσοστά αποτυχίας στις εξετάσεις δεν προέρχονται από μεταφυσικές αιτίες, αντίθετα οι αιτίες είναι σαφείς και συγκεκριμένες. Ο μέσος όρος αποφοίτησης είναι τα 6,5 χρόνια, ενώ η κυρίαρχη άποψη που επικρατεί και αναπαράγεται στο εσωτερικό της σχολής από ορισμένους φοιτητές και καθηγητές για επιστημονική καριέρα και ανέλιξη αναιρείται από την ίδια την πραγματικότητα. Το 80% των αποφοίτων περνούν ή καταλήγουν στην εκπαιδευτική διαδικασία [σχολείο, φροντιστήρια, ιδιαίτερα].
Δυστυχώς η σχολή μας όσο και αν ευαγγελίζεται πως επιδιώκει να δημιουργήσει ανθρώπους που σκέφτονται κριτικά που μπορούν να κατανοήσουν τη Φύση και τους μηχανισμούς της, αναπαράγει το πρότυπο του φοιτητή που είναι πλήρως εντατικοποιημένος, πειθαρχημένος ώστε να είναι ανταγωνιστικός προς τους συναδέλφους του με μοναδικό σκοπό την επιτυχία στις εξεταστικές. Η πραγματικότητα αυτή είναι θλιβερή και απέχει πολύ από την ουσία της κοινωνικής επιστήμης. Το Πανεπιστήμιο από χώρος διακίνησης ελεύθερων ιδεών, σκέψης, προβληματισμού και διαλόγου έχει μετατραπεί σε Εξεταστικό Κέντρο με φοιτητές που οι στόχοι και οι προοπτικές τους ξεκινούν και τελειώνουν στο αέναο κυνήγι του βαθμού.
Αργά ή γρήγορα θα αναρωτηθεί κανείς για πιο λόγο να υποστεί όλα τα παραπάνω… Μα φυσικά για την απόκτηση του ΠΤΥΧΙΟΥ! Μια λέξη που γαλούχησε γενιές και γενιές και όπως φαίνεται από την εκπαιδευτική πολιτική της τελευταίας δεκαετίας, η αξία του φθίνει εκθετικά. Το πτυχίο Φυσικής από μόνο του δεν κατοχυρώνει στον απόφοιτο θέση στην αγορά εργασίας, αφού πρέπει πρώτα να περάσει από τις «χημικές διεργασίες» του ΑΣΕΠ και να επαναξιολογηθεί μαζί με μια σειρά από νέες απαιτήσεις και δεξιότητες. Ήδη από την ίδρυση του ΑΣΕΠ το δικαίωμα για πρόσληψη σαν εκπαιδευτικός αντικαταστάθηκε με το δικαίωμα του να υποβληθείς στις εξετάσεις εισαγωγής για το δημόσιο σχολείο.
§ Αξιολόγηση στο Φυσικό:
Παρατηρούμε πως τα τελευταία χρόνια στη σχολή μας κυκλοφορούν μια σειρά από ερωτηματολόγια και έρευνες εσωτερικής Αξιολόγησης των φοιτητών, των καθηγητών, του προγράμματος σπουδών, των επιδόσεων [!] και γενικά της συνολικής εικόνας του τμήματος. Πρόσφατα μάλιστα [Ιούλιος 2010] πραγματοποιήθηκε εξωτερική Αξιολόγηση από την Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας Ανώτατης Εκπαίδευσης, [Α.ΔΙ.Π: http://www.adip.gr – μια έρευνα στο διαδίκτυο θα σας πείσει για τα κατά τα άλλα «έγκυρα» αποτελέσματα της αξιολόγησης που πραγματοποιεί η συγκεκριμένη Αρχή, καθώς και τις μεθόδους και τα κριτήρια που χρησιμοποιεί].
Τα αποτελέσματα προφανώς είναι εκπληκτικά αφού κινούνται στο χώρο των μιγαδικών αριθμών. Το τμήμα δουλεύει άρτια, το επίπεδο των σπουδών είναι υψηλό, οι φοιτητές είναι αριστούχοι και πληρούν όλα τα κριτήρια, ενώ φυσικά δεν υπάρχουν προβλήματα, ελλείψεις και παράπονα. Δεν είναι τυχαίο πως η Αξιολόγηση της Α.ΔΙ.Π. έγινε στη μέση του καλοκαιριού που η εκπαιδευτική λειτουργία του Τμήματος είχε σταματήσει και οι φοιτητές/τριες απουσίαζαν για τις καλοκαιρινές διακοπές. Συμπεραίνουμε πως τα «νοικοκυρεμένα» αυτά αποτελέσματα και οι εκθέσεις Αξιολόγησης είτε αφορούν συγκεκριμένα και μη ενδεικτικά υποσύνολα, είτε οι σκοποί τους είναι εξαρχής μακριά από τις πραγματικές ανάγκες και τα προβλήματα των φοιτητών/τριών.
§ Μπορεί να γίνει «καλή» Αξιολόγηση;
Τα αποτελέσματα των εκθέσεων αυτών είναι διαθέσιμα για όλους και για όλες και ο καθένας μπορεί να εξακριβώσει τα παραπάνω στην ιστοσελίδα του Τμήματος [http://www.physics.uoi.gr]. Όμως είναι ξεκάθαρο για όλους και για όλες μας πως η πραγματικότητα απέχει πολύ από τις συγκεκριμένες έρευνες, τα προβλήματα υπάρχουν, οι φοιτητές/τριες δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις υπερβολικές απαιτήσεις του τμήματος, η εντατικοποίηση προωθείται σαν απάντηση στις ήδη αυξημένες επιδιώξεις των καθηγητών, τα φροντιστήρια πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στα Γιάννενα πληθαίνουν, γεμίζουν και πλουτίζουν, ενώ όλες αυτές οι προσπάθειες μοιάζουν μάταιες σε σχέση με την αυριανή επαγγελματική περιπλάνηση και αβεβαιότητα τη στιγμή που πρέπει να αντιμετωπίσουμε την ανεργία, τις μειωμένες αποδοχές, τις χειρότερες συνθήκες εργασίες αλλά και σήμερα, στο φοιτητικό παρόν, την σταδιακά αυξανόμενη υπο-χρηματοδότηση των πανεπιστήμιων από την πλευρά αυτής και της προηγούμενης κυβέρνησης.
Οι υπάρχουσες εκθέσεις Αξιολόγησης κλείνουν τα μάτια στα παραπάνω ζητήματα και με ψευτό – ακαδημαϊκούς τρόπους τα προσπερνούν θεωρώντας πως δεν υπάρχουν. Δεν είναι τυχαίο πως η Α.ΔΙ.Π. είναι όργανο διορισμένο από το κράτος, ενώ οι προσπάθειες για εσωτερικές αξιολογήσεις χορεύουν στους ρυθμούς νόμων που πέρασε και εφάρμοσε η προηγούμενη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας με υπουργό παιδείας την Μ. Γιαννάκου. Οι αξιολογήσεις αυτές είναι ανταποδοτικού χαρακτήρα και δεν έχουν σκοπό να βελτιώσουν το επίπεδο και το περιεχόμενο των σπουδών. Αντίθετα κινούνται στη λογική της οικονομικής – και όχι μόνο - τιμωρίας των τμημάτων, των καθηγητών και των φοιτητών που δεν λειτουργούν σύμφωνα με τις επιταγές της κάθε κυβέρνησης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η Αξιολόγηση μετατρέπεται σε ένα αντιδραστικό εργαλείο στα χέρια λίγων που σε καμία περίπτωση δε θέλουν να βελτιώσουν τη κατάσταση της εκπαίδευσης συνολικά. Αν οι εκθέσεις αυτές μπορούσαν να έχουν θετικές επιδράσεις, θα είχαμε ήδη θετικά αποτελέσματα στα χέρια μας - στη πραγματικότητα έχουμε τα αντίθετα.
Ακόμα και οι συνθήκες να ήταν ιδανικές θα μπορούσε κάποιου είδους Αξιολόγηση, να καταγράφει γεγονότα και να αντιμετωπίζει προβλήματα; Όπως γνωρίζουμε μπορούμε να μετρούμε μόνο ποσότητες, για παράδειγμα μπορούμε να μετρούμε εκατοστά, ραδιενέργεια, σωματίδια, κιλά κτλ. και γι΄αυτό το σκοπό έχουμε διάφορα εργαλεία. Τι γίνεται όμως όταν πρέπει να μετρήσουμε ποιότητες; Η εκπαιδευτική διαδικασία και η εκπαίδευση συνολικά αποτελούν μια ποιότητα και δεν έχουμε στα χέρια μας βαθνομημένα εργαλεία για να τα μετρούμε. Αυτό συμβαίνει γενικά με κάθε τι που δεν αποτελεί μετρήσιμη μονάδα. Όταν λοιπόν προσπαθήσουμε να βαθμονομήσουμε ποιότητες είτε δεν έχουμε αποτέλεσμα, είτε στη μετατροπή του σε μετρήσιμο μέγεθος καταστρέφουμε την πραγματικότητα. Επιπρόσθετα, στην περίπτωση της Αξιολόγησης, θα έχουμε πάντα τον απειρισμό του ποιος αξιολογεί τον αξιολογητή κ.ο.κ. Συμπερασματικά, η εκπαιδευτική διαδικασία ούτε μετριέται με δείκτες και αριθμούς, ούτε μπορεί να αναπαρασταθεί σε διαγράμματα χρόνου και όγκου. Στην περίπτωση μας, τα κριτήρια είναι άλλα και πηγάζουν από τις πραγματικές ανάγκες των φοιτητών.
· Τα έξι μαθήματα μαθηματικών [Διαφορικός και Ολοκληρωτικός Λογισμός - Γραμμική Άλγεβρα & Στοιχεία Αναλυτικής Γεωμετρίας - Στοιχεία Πιθανοτήτων και Στατιστικής - Διαφορικές Εξισώσεις - Διανυσματικός Λογισμός - Μιγαδικός Λογισμός και Ολοκληρωτικοί Μετασχηματισμοί] να διδάσκονται αποκλειστικά από μέλη ΔΕΠ του τμήματος Φυσικής, με έμφαση στη φυσική πραγματικότητα που συνεπάγεται περιορισμό της ύλης και περιορισμό τους σε τρία ξεχωριστά μαθήματα στη προγενέστερη μορφή ως «Μαθηματικές Μέθοδοι για Φυσικούς 1-2-3».
· Τον άμεσο περιορισμό της ύλης και των πειραμάτων στα Εργαστήρια Ηλεκτρισμού & Μαγνητισμού – Κυμάνσεων & Οπτικής. Κατάργηση των εβδομαδιαίων διαγωνισμάτων, κατάργηση εξέτασης σε δύο μέρη [πρακτικό – θεωρητικό], κατοχύρωση του βαθμού μόνο με τις εργασίες και την παρουσία στη λογική που διεξάγονται τα Εργαστήρια Μηχανικής & Θερμότητας του 1ου έτους.
· Το μάθημα Αναλογικά – Ηλεκτρονικά να ενοποιηθεί με το εργαστήριο που το συνοδεύει, και να μεταφερθεί στα μαθήματα επιλογής του τμήματος. Το μάθημα ενδεχομένως να αφορά φοιτητές και φοιτήτριες που θέλουν να ακολουθήσουν μεταπτυχιακές σπουδές στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο, σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να επιφορτίζει το βασικό πρόγραμμα σπουδών ενός τμήματος Φυσικής. Επιπρόσθετα, αν και φαίνεται να αποτελεί ένα μάθημα με στραμμένο το βλέμμα στις εφαρμογές της φυσικής και την τεχνολογία, ασχολείται με παρωχημένες τεχνολογίες της δεκαετίας του 50.
· Αντίστοιχα, θεωρούμε πως το μάθημα της Φυσικής Στερεάς Κατάστασης, το οποίο είναι αρκετά εξειδικευμένο [για το επίπεδο του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών], επικαλύπτεται από μια σειρά άλλων μαθημάτων όπως τη Γενική Χημεία, την Κβαντική Θεωρία, την Ηλεκτροδυναμική και τη Θερμοδυναμική. Συνεπώς και το συγκεκριμένο μάθημα θα πρέπει να κινηθεί στη βάση: μάθημα επιλογής - μάθημα μεταπτυχιακού επιπέδου.
· Το μάθημα της Σύγχρονης Φυσικής να διαχωριστεί σε τρεις υποενότητες ως Σύγχρονη Φυσική 1,2,3 [διαφορετικά εξάμηνα] καθώς η μεγάλη ύλη του μαθήματος σε συνδυασμό με τις απαιτητικές εξετάσεις οδηγούν σε συχνές αποτυχίες ενώ το εύρος του μαθήματος δεν είναι δυνατόν να αφομοιωθεί μέσα σε δύο εξάμηνα.
· Επίσης δραστική μείωση της ύλης χρειάζεται στα μαθήματα Κβαντικής Θεωρίας 1 και 2, καθώς και στα μαθήματα της Ηλεκτροδυναμικής 1 και 2. Η ύλη και ο τρόπος διδασκαλίας απαιτούν τα μαθήματα αυτά να είναι η μοναδική ενασχόληση για δύο ολόκληρα εξάμηνα, ενώ εδώ αξίζει να σημειώσουμε πως σε άλλα τμήματα φυσικής [π.χ: Πανεπιστήμιο Κρήτης] διδάσκεται η μισή – σε όγκο – ύλη στο προπτυχιακό επίπεδο.
· Θέματα κλιμακωτής δυσκολίας. Εναλλακτικές μορφές εξέτασης με απαλλακτικές προόδους, εργασίες και παρουσιάσεις. Αυτόματη επανεξέταση σε μαθήματα με μεγάλα ποσοστά αποτυχίας.
· Κατάργηση του περιορισμού αριθμού δήλωσης μαθημάτων ν+1 για το 1ο έτος και ν+3 για το 2ο και 3ο αντίστοιχα. Κάθε φοιτητής/τρια να είναι ελεύθερος/η να δηλώσει όλα τα διαθέσιμα μαθήματα του εξαμήνου.
· Η εξεταστική να διαρκεί τέσσερις εβδομάδες και το πρόγραμμα να καθορίζεται αποκλειστικά από τη Γενική Συνέλευση του Φοιτητικού Συλλόγου. Είναι κοινό μυστικό πως σήμερα το πρόγραμμα καταρτίζεται από τους εκπροσώπους των πλειοψηφικών – σύμφωνα με τις εκλογές – παρατάξεων ανάλογα με το τι τους βολεύει και σε βάρος της πλειοψηφίας των φοιτητών/τριών.
· Οι αίθουσες των εργαστηρίων να παραμένουν ανοιχτές για τους φοιτητές και τις φοιτήτριες, ώστε να είναι δυνατή η εξοικείωση με το χώρο των εργαστηρίων, καθώς και η επανάληψη πειραμάτων κατά τη διάρκεια όλου του εξαμήνου. Η ρύθμιση αυτή αφορά φοιτητές/τριες που παρακολουθούν τα εργαστήρια το τρέχον εξάμηνο αλλά και παλιότερους που θέλουν να εκτελέσουν πειράματα και δεν έχουν άλλη δυνατότητα.
· Δωρεάν διανομή από την πλευρά του τμήματος, προγραμμάτων και λογισμικού που είναι χρήσιμα και απαραίτητα για τη φοίτηση, τους υπολογισμούς και την παρακολούθηση μιας σειράς μαθημάτων. Ενθάρρυνση για διανομή και χρήση λογισμικού ανοιχτού κώδικα.
· Εκτύπωση και διανομή όλων των σημειώσεων των καθηγητών που βρίσκονται στο χώρο του e-course από το Πανεπιστημιακό Τυπογραφείο. Σήμερα υπάρχουν δύο επιλογές: η εκτύπωση με έξοδα των φοιτητών και η αναποτελεσματική ανάγνωση από την οθόνη του υπολογιστή.
